"Zijn klank betoverend mooi blijft in alle sterktegradaties"

Wereldpianistenserie in Ede van start met grote verrassing: Filippo Gorini!

‘Een leven zonder kunst en muziek zou leeg en arm zijn’

Wereldpianistenserie in Ede van start met grote verrassing: Filippo Gorini!
Gehoord: 29/9, Edesche Concertzaal, 6e seizoen, concert 221, Ede

Het openingsconcert met Maria Milstein en het Busch Trio zat er nog niet op, of de Edesche Concertzaal presenteerde een dag later in de Serie Wereldpianisten een fantastisch recital door de pas 23-jarige Italiaanse pianist Filippo Gorini. In Nederland, waar hij voor het eerst optrad, heeft nog nooit iemand van hem gehoord. Maar in Duitsland maakte hij furore nadat hij in 2015 ineens de Telekom Beethoven Competitie in Bonn won. Toen hij zich aanmeldde voor dat concours, was hij bang om niet toegelaten te worden. Gorini, afkomstig uit een familie van Italiaanse natuurkundigen waar altijd muziek op stond, had nog nooit met orkest gespeeld. Hij had geen manager en hij had ook geen cd gemaakt. Toch mocht hij meedoen.

Hoge verwachtingen had hij als jongste deelnemer niet. Maar hij haalde de finale en ook al vloog hij er tijdens Beethovens Vijfde pianoconcert een keer uit, toch werd hij unaniem door de jury uitgeroepen tot De Winnaar. Er volgde een recital met Beethovens Diabelli Variaties in aanwezigheid van pianist Alfred Brendel die Gorini gelijk uitnodigde om bij hem te komen studeren. ‘Eigenlijk mag ik hem geen docent noemen’, zegt Gorini. ‘Want Brendel voelt zich meer mentor dan leraar. Zijn lessen gaan vooral over interpretatie. We duiken dan diep de materie in. Dat is buitengewoon leerzaam, want hij draagt meer dan zestig jaar speelervaring met zich mee.’ Dat Brendel al zijn leven lang gefascineerd is door Beethoven, maakt de uitwisseling tussen de jonge Italiaan en de oude meesterpianist extra inspirerend. Want voor Gorini is Beethoven de componist die door alle barrières heen kan communiceren. ‘Hij uit zijn innerlijke gevoelswereld zo direct, dat iedereen het kan begrijpen. Zijn muziek drukt tederheid, eenzaamheid en rauwe emoties uit. Maar toch is Beethovens muziek ook altijd weer opbeurend en verheven.’

Dat alles was op de Bösendorfer Imperial in Ede goed te horen. Maar Gorini begon met Chopin, want hij ziet verborgen verbanden tussen diens Tweede sonate in bes klein, die opent met een citaat uit Beethovens laatste sonate opus 11, en de Hammerklaviersonate in Bes groot. Het maakt duidelijk dat Gorini niet zomaar piano speelt om virtuoos de show te stelen. Ook uiterlijk doet hij geen moeite om het publiek in te pakken. Hij ziet eruit als een aardige nerd, die je eerder zou verwachten op de wiskundefaculteit van de universiteit. Maar zijn muzikale interesses reiken diep, zijn genuanceerde spel is intens, analytisch en bloedserieus. Meteen al bij Chopin werd duidelijk dat Gorini een benijdenswaardige grip op de vleugel heeft, die zich onder zijn onstuimige leiding volkomen natuurlijk voegde naar alle fraseringen, kleurschakeringen en samenklanken die in zijn hoofd en hart opwelden om samen te kunnen vloeien met de essentie van Chopins Tweede sonate en de Ballade nr. 4.

Want Gorini dreunt geen lesje op. Hij maakt met de partituur als kompas spontaan muziek in het hier en nu en gooit daarbij niet alleen zijn verrassend trefzekere pianistiek, maar ook zijn levendige verbeeldingskracht en zijn empathische gemoed in de strijd. Dat is dapper, want Gorini neemt veel risico’s, zonder de componist of zichzelf te verloochenen. Dat doet hij op een hele fijnzinnige manier, waarbij zijn klank betoverend mooi blijft in alle sterktegradaties. Het gaat hem om de allerindividueelste uitdrukking van de allerindividueelste emoties, niet alleen die van zichzelf maar juist ook die van de componist. Daar is hij nu al een meester in. Zijn spannende ideeën komen tot uiting in zijn spanningsopbouw en timing, originele tempi, pedaalgebruik en in de kleinste nuances van articulatie, dynamiek en klankkleur.

Gorini kiest voor alles behalve de gebaande paden. Zijn emotionele betrokkenheid bij de noten is zó groot, dat de zaal als vanzelf doodstil luistert, zelfs tussen de delen in. Behalve dan die ene mevrouw die maar bleef hoesten, uitgerekend tijdens de serene en verstilde passages van het langzame deel uit Beethovens Hammerklavier sonate. Met een markante Fuga verjoeg Gorini alle gekuch definitief, waarna nog een glashelder uitgelijnde toegift volgde van het Contrapuntus I uit Bachs Musikalisches Opfer. Dat bij dit openingsrecital met een onbekende jonge pianist de zaal nagenoeg vol zat, geeft aan dat de Edesche Concertzaal het in zes jaar tijd al ver geschopt heeft. De volgende pianist in de Serie Wereldpianisten is Denis KOZHUKHIN, die ook regelmatig opduikt in de serie Meesterpianisten van Marco Riaskoff in Amsterdam. Ook de kamermuziekseries in Ede, met violiste Maria Milstein als ‘artist in residence’, zijn zeer de moeite waard. En dat zonder subsidie en sponsoring, gewoon uit liefde voor de muziek.

— Wenneke Savenije, De Nieuwe Muze